400 मराठी म्हणी व त्यांचे अर्थ.400 Marathi Mhani Arthasah

400 मराठी म्हणी व त्यांचे अर्थ.

400 Marathi Mhani Arthasaha.

400-Marathi-Mhani-Arthasaha

 

1.  ‘श्री’च्या मागोमाग ‘ग’येतो-संपत्तीबरोबर गर्व येतो.

2.  अंगठा सुजला म्हणून डोंगराएवढा होईल का ?- कोणत्याही गोष्टीला ठराविक मर्यादा असते.

3. अंगापेक्षा बोंगा मोठा – मूळ गोष्टींपेक्षा तिच्या आनुषंगिक गोष्टींचा बडेजाव मोठा असणे.

4.  अंगाला सुटली खाज,हाताला नाही लाज – गरजवंताला अक्कल नसते.

5.  अंगावरचे लेणे,जन्मभर देणे- दागिन्याकरिता कर्ज करून ठेवायचे आणि ते जन्मभर फेडीत बसायचे.

6.  अंतकाळापेक्षा मध्यान्हकाळ कठीण – मरणाच्या वेदनापेक्षा भुकेच्या वेदना अधिक दुख:दायक असतात.

7.  अंथरूण पाहून पाय पसरावे – ऐपतीच्या मानाने खर्च करावा.

8.  अंधारात केले,पण उजेडात आले- कितीही गुप्तपणे एखादी गोष्ट केली तरी ती काही दिवसानी उजेडात येते.

9.  अक्कल नाही काडीची नाव सहस्त्रबुद्धे – नाव मोठे लक्षण खोटे.

10. अगं अगं म्हशी मला कोठे नेशी ? - चूक स्वतःच करून ती मान्य करावयाची नाही,उलट ती चूक दुसऱ्याच्या माथी मारून मोकळे होणे.

11. अघटित वार्ता आणि कोल्हे गेले तीर्था – अशक्य कोटीतील गोष्ट.

12. अठरा नखी खेटरे राखी , वीस नखी घर राखी – मांजर घराचे तर कुत्रे दाराचे रक्षण करते.

13. अडला हरी गाढवाचे पाय धरी – शहाण्या माणसाला प्रसंगी मूर्खाची विनवणी करावी लागते.

14. अडली गाय फटके खाय – एखादा माणूस अडचणीत सापडला की,त्याला हैराण केले जाते.

15. अतिशहाणा त्याचा बैल रिकामा – जो माणूस फार शहाणपणा करायला जातो,त्याचे मुळीच काम होत नाही.

16.  अती खाणे मासणात जाणे – अति खाणे शेवटी नुकसानकारकच ठरते.

17. अती झाले अन आसू आले- एखाद्या गोष्टीचा अतिरेक झाला,की ती दुख:दायक ठरते.

18. अती झाले गावाचे अन पोट फुगले देवाचे- कृत्य एकाचे त्रास मात्र दुसऱ्यालाच.

19. अती तिथे माती – कोणत्याही गोष्टीचा अतिरेक हा नुकसानकारकच होतो.

20. अती परिचयात अवाज्ञा – जास्त जवळीकता झाल्यास अपमान होऊ शकतो.

21.  अन्नछत्री जेवणे, वर मिरपूड मागणे – दुसऱ्याकडून आवश्यक ती धर्मार्थ मदत घ्यायची त्याशिवाय आणखीही काही गोष्टी मागून मिजास दाखवणे.

22. अर्थी दान महापुण्य – गरजू माणसाला दान दिल्यामुळे पुण्य मिळते.

23. अवचित पडे, नि दंडवत घडे – स्वतःची चूक झकण्याचा प्रयत्न करणे.

24. अवशी खाई तूप आणि सकाळी पाही रूप – अतिशय उतावळेपणाची कृती.

25. अवसबाई इकडे पुनवबाई तिकडे – एकमेकींच्या अगदी विरुद्ध बाजू.

26. असंगाशी संग प्रणाशी गाठ – दुर्जन मानसांशी संगत केल्यास प्रसंगी जिवालाही धोका निर्माण होतो.

27. असतील शिते,तर जमतील भुते – आपला भरभराटीचा काळ असला,तर आपल्याभोवती माणसे गोळा होतात.

28. असेल त्या दिवशी दिवाळी नसेल त्या दिवशी शिमगा – अनुकूलता असेल तेंव्हा चैन करणे आणि नसेल तेंव्हा उपवास करण्याची वेळ येणे.

29.  आंधळं दळतं कुत्रं पीठ खातं – एकाने काम करणे व दुसऱ्याने त्याचा फायदा उठवणे.

30.  आंधळा मागतो एक डोळा देव देतो दोन – किमान लाभाची अपेक्षा केली असताना,अपेक्षेपेक्षा कितीतरी अधिक लाभ होणे.

31. आंधळ्या बहीऱ्याची गाठ – एकमेकाना मदत करण्यास असमर्थ असणाऱ्या दोन माणसांची गाठ पडणे.

32. आईची माया अन पोर जाईल वाया – फार लाड केले तर मुले बिघडतात.

33. आग खाईल तो कोळसे ओखेल – जशी करणी तसे फळ.

34. आग सोमेश्वरी,बंब रामेश्वरी – जेथे मदतीची गरज आहे ,तेथे ती न पोहोचता भलत्याच ठिकाणी पोहोचणे.

35. आगीतून फुफाट्यात – लहान संकटातून अधिक मोठ्या संकटात सापडणे.

36. आजा मेला नातू झाला – एखादे नुकसान झाले असता,त्याच वेळी फायद्याची गोष्ट घडणे.

37. आडात नाही तर पोहऱ्यात कोठून येणार ?- जे मुळात अस्तित्वातच नाही त्याची थोडीदेखील अपेक्षा करणे व्यर्थ होय.

38. आधानातले रडतात व सुपातले हसतात- संकटात असतानाही दुसऱ्याचे दुख: पाहून हसू येते.

39. आधी पोटोबा मग विठोबा – आधी स्वतःच्या पोटापाण्याचा विचार करणे व नंतर अन्य काम करणे.

40.  आधीच उल्हास त्यात फाल्गुन मास – मुळातच आळशी असणाऱ्या माणसांच्या बाबतीत त्यांच्या आळशी वृत्तीला पोषक अवस्था निर्माण होणे.

41. आपण मेल्यावाचून स्वर्ग दिसत नाही – अनुभवाशिवाय शहाणपन नसते.

42. आपण हसे लोकाला, शेंबूड आपल्या नाकाला – ज्या दोषाबद्दल आपण दुसऱ्याला हसतो,तोच दोष आपल्या अंगी असणे.

43. आपला तो बाब्या दुसऱ्याचे ते कारटे – स्वतःच्या बाबतीत असणारे चांगले विचार दुसऱ्याच्या बाबतीत न ठेवण्याची वृत्ती असणे.

44. आपला हात जगन्नाथ – आपले काम पार पाडण्यासाठी स्वतःच कष्ट सोसणे योग्य ठरते.

45. आपली पाठ आपणास दिसत नाही -स्वतःचे दोष स्वतःला दिसत नाहीत.

46. आपलेच दात आपलेच ओठ – आपल्याच माणसाने चूक केल्यास अडचणीची परिस्थिति निर्माण होते.

47. आपल्याच पोळीवर तूप ओढणे – फक्त स्वतःचाच तेवढा फायदा साधून घेणे.

48. आयजीच्या जीवावर बायजी उदार – दुसऱ्याचा पैसा खर्च करून औदार्य दाखवणे.

49. आयत्या बिळात नागोबा- दुसऱ्याच्या कष्टावर स्वार्थ साधणे.

50. आलीया भोगासी असावे सादर – जे नशिबात असेल,ते भोगायला तयार असावे.

51. आवळा देऊन कोहळा काढणे- क्षुल्लक वस्तूच्या मोबदल्यात मोठा लाभ करून घेणे.

52. इकडे आड तिकडे विहीर – दोन्ही बाजूनी संकटात सापडणे.

53. इच्छि परा ते येई घरा – आपण जे दुसऱ्याच्या बाबतीत चिंतितो तेच आपल्या वाट्याला येणे.

54. इच्छिलेले जर घडले तर भिक्षुकही राजे होते – इच्छेप्रमाणे सारे घडले तर सारेच लोक धनवान झाले असते.

55. इन मिन साडेतीन – एखाद्या कारणासाठी अगदी कमीत कमी लोक हजर असणे.

56. ईश्वर जन्माला घालतो त्याच्या पदरी शेर बांधतो – जन्मास आलेल्याचे पालन पोषण होतेच.

57. उंदराला मांजराची साक्ष – ज्याचे एखाद्या गोष्टीत हित आहे त्याला त्या गोष्टीबाबत विचारणे व्यर्थ असते.

58. उंदीर गेला लुटी आणल्या दोन मुठी – प्रत्येक मनुष्य आपल्या क्षमतेनुसार काम करतो.

59. उंबर पिकले आणि नडगीचे डोळे आले – फायद्याची वेळ येणे;पण लाभ न घेता येणे.

60. उकराल माती तर पिकतील मोती – मेहनत केल्यास चांगले पीक येते.

61.  उखळात डोके घातल्यावर मुसळाची भीती कशाला ?- एखादे काम करायला घेतल्यावर त्यासाठी पडणाऱ्या श्रमांचा विचार करायचा नसतो.

62. उचल पत्रावळी,म्हणे जेवणारे किती ?- जे काम करायचे ते सोडून देऊन भलत्याच चौकशा करणे.

63. उचलली जीभ लावली टाळ्याला – विचार न करता वाटेल ते अमर्यादपणे बोलणे.

64. उठता लाथ बसता बुक्की – प्रत्येक कृत्याबद्दल अद्दल घडवण्यासाठी पुन्हा पुन्हा शिक्षा करणे.

65. उडत्या पाखराची पिसे मोजणे – अगदी सहज चालता – चालता एखाद्या अवघड गोष्टीची परीक्षा करणे.

66. उडाला तर कावळा, बुडाला तर बेडूक- एखाद्या गोष्टीची परीक्षा होण्यासाठी काही काळ वाट पाहावी लागते.

67. उतावळा नवरा गुडघ्याला बाशिंग – उतावळेपणाने मूर्खासारखे वर्तन करणे.

68. उतावळी बावरी म्हाताऱ्याची नवरी – अति उतावळेपणा नुकसानकारकच असतो.

69. उथळ पाण्याला खळखळाट फार – ज्याच्या अंगी मुळातच गुण कमी असतात,तो मनुष्य फार बढाई मारतो.

70. उद्योगाचे घरी रिद्धि सिद्धी पाणी भरी – जेथे उद्योग असतो तेथे संपत्ती येते.

71. उधारीचे पोते,सव्वा हात रिते – उधारीने घेतलेला माल नेहमीच कमी भरतो.

72. उभारले राजवाडे तेथे आले मनकवडे – श्रीमंती आली की, तिच्या मागोमाग हाजी-हाजी करणारेही येतातच.

73. उभ्याने यावे आणि ओणव्याने जावे – येते वेळी ताठ मानेने येणे आणि जाते वेळी खाली मान घालून जाणे.

74. उराचे खुराडे आणि चुलीचे तुणतुणे -अतिशय हलाखीची स्थिति.

75. ऊस गोड लागला म्हणून मुळासकट खाऊ नये – एखादी गोष्ट आवडली असली तरी तिचा अतिलोभ बाळगू नये.

76. ऊसाच्या पोटी कापुस- सद्गुणी माणसाच्या पोटी दुर्गुणी संतती.

77. एक कोल्हा सतरा ठिकाणी व्याला – एका व्यक्तिपासून अनेक ठिकाणी उपद्रव होणे.

78. एक ना धड भाराभर चिंध्या – एकाच वेळी अनेक कामे स्वीकारल्याने शेवटी कोणतेही काम पूर्ण न होणे.

79. एक ना धड भाराभर चिंध्या – एकाच वेळी अनेक कामे स्वीकारल्यामुळे शेवटी कोणतेही काम पूर्ण न होणे.

80. एका कानावर पगडी,घरी बाईल उघडी – बाहेर बडेजाव;पण घरी दारिद्रय.

81. एका खांबावर द्वारका – एकाच व्यक्तीवर सर्व जबाबदाऱ्या असणे.

82. एका पिसाने कुणी मोर होत नाही- थोड्याशा यशाने हुरळून जाणे.

83. एका माळेचे मणी – सगळीच माणसे सारख्याच स्वभावाची असणे.

84. एका म्यानात दोन तलवारी राहत नाहीत – दोन तेजस्वी माणसे एकत्र गुण्या-गोविंदाने राहू शकत नाहीत.

85. एका हाताने टाळी वाजत नाही – दोघांच्या भांडणात पूर्णपणे एकट्यालाच दोष देता येत नाही.

86. एकाची जळते दाढी दुसरा त्यावर पेटवू पाहतो विडी - दुसऱ्याच्या अडचणींचा विचार न करता त्यातही स्वतःचा फायदा पाहण्याची वृत्ती असणे.

87. एकाने गाय मारली म्हणून दुसऱ्याने वासरू मारू नये – दुसऱ्याने केलेल्या मोठ्या वाईट गोष्टींकडे बोट दाखवून आपण केलेल्या वाईट गोष्टीचे समर्थन करू नये.

88. ऐंशी तेथे पंचाऐंशी – अतिशय उधळेपणाची कृती.

89. ऐकावे जनाचे करावे मनाचे- कोणत्याही कामाबाबत दुसऱ्याचे मत घ्यावे;परंतु शेवटी सारासार विचार करून आपल्या मताप्रमाणे वागावे.

90. ऐरावत रत्न थोर,त्याशी अंकुशाचा मार – मोठ्या व्यक्तीला यातनाही  तेवढ्याच असतात.

91. ओझे उचल तर म्हणे बाजीराव कोठे ? – सांगितलेले काम सोडून नसत्या चौकशा करणे.

92. ओठ फुटो किंवा खोकाळ फुटो / शेंडी तुटो की तारंबी तुटो – कोणत्याही परिस्थितीत काम तडीस नेणे.

93. ओळखीचा चोर जिवे न सोडी – ओळखीचा शत्रू हा अनोळखी शत्रूपेक्षाही भयंकर असतो.

94. औट घटकेचे राज्य – अल्पकाळ टिकणारी गोष्ट.

95. कणगीत दाणा तर भील उताणा – गरजेपुरते जवळ असले,की लोक काम करत नाहीत.

96. कधी तुपाशी तर कधी उपाशी – सांसारिक स्थिति नेहमीच सारखी राहत नाही.

97.  कर नाही त्याला डर कशाला ? – ज्याच्याकडून गुन्हा घडलेला नाही,त्याला कशाचीही भीती बाळगण्याचे कारण नाही.

98. करवतीची धार पुढे सरली तरी कापते,मागे सरली तरी कापते – काही गोष्टी केल्या तरी नुकसान होते नाही केल्या तरी नुकसान होते.

99. करावे तसे भरावे-दुष्कृत्य करणाऱ्याला त्याचे दुष्परिणाम भोगावे लागतातच.

100. करीन ते पूर्व – मी करेन ते योग्य,मी म्हणेन ते बरोबर अशा रीतीने वागणे.

101. करून करून भागला ,देवध्यानी लागला – भरपूर वाईट कामे करून शेवटी देव पुजेला लागणे.

102. कशात काय नि फाटक्यात पाय – वाईटात आणखी वाईट घडणे.

103. का ग बाई रोड तर म्हणे गावाची ओढ – निरर्थक गोष्टीची काळजी करणे.

104. काकडीची चोरी फाशीची शिक्षा – अपराध खूप लहान;पण त्याला दिली गेलेली शिक्षा मात्र खूप मोठी असणे.

105. काखेत कळसा गावाला वळसा - हरवलेली वस्तू जवळपास असल्याचे लक्षात न आल्याने सर्वत्र शोधत राहणे.

106. काजव्याचा उजेड त्याच्या अंगाभोवती – क्षुद्र गोष्टींचा प्रभावही तेवढ्यापुरताच असतो.

107. काठी मारल्याने पाणी दुभंगत नाही – रक्ताचे नाते तोडू म्हणता तुटत नाही.

108. काडीची सत्ता आणि लाखाची मत्ता बरोबर होत नाही-जे काम भरपूर पैशाने होत नाही,ते थोड्याशा अधिकाराने होते.संपत्तीपेक्षा सत्ता महत्त्वाची ठरते.

109. काडीचोर तो माडीचोर – एखाद्या माणसाने क्षुल्लक अपराध केला असेल तर त्याचा घडलेल्या एखाद्या मोठ्या अपराधाशी संबंध जोडणे.

110. कानात बुगडी,गावात फुगडी – आपल्या जवळच्या थोड्याशा संपत्तीचे मोठे प्रदर्शन करणे.

111. कानामागून आली आणि तिखट झाली – एखाद्या व्यक्तीपेक्षा दुसरी व्यक्ती वयाने अगर अधिकाराने कमी असूनही दुसऱ्या व्यक्तीने अल्पावधीतच त्याच्यापेक्षा जास्त मानाची जागा काबीज करणे.

112. काप गेले नि भोके राहिली – वैभव गेले अन फक्त त्याच्या खुणा राहिल्या.

113. कामापुरता मामा - गरजेपुरते गोड बोलणारा;मतलबी माणूस.

114. काल मेला आणि आज पितर झाला – अतिशय उतावळेपणाची वृत्ती.

115. काळ आला होता,पण वेळ आली नव्हती – एखादे  घोर संकट येऊनही त्यातून सहीसलामत सुटणे.

116. कावळा बसला अन फांदी तुटली – परस्परांशी कारण संबंध नसताना योगायोगाने दोन गोष्टी एकाच वेळी घडणे.

117. कावळ्याच्या शापाने गाय मरत नाही – क्षुद्र माणसाच्या निंदेने थोरांचे काहीच नुकसान होत नाही.

118. कावीळ झालेल्यास सर्व पिवळे दिसते – पूर्वग्रह दुषीत दृष्टी असणे.

119. काशीत मल्हारी माहात्म्य – नको तिथे नको ती गोष्ट करणे.

120. कुंभारणीच्या घरातला किडा कुंभारणीचा – दुसऱ्याच्या स्वाधीन झालेला माणूस आपली मते विसरतो,आपल्या ताब्यात आलेल्या वस्तूवर आपलाच हक्क प्रस्थापित करणे.

121. कुडी तशी फोडी-देहाप्रमाणे आहार.

122. कुत्र्याचे शेपूट नळीत घातले तरी वाकडे – मुळचा स्वभाव बदलत नाही.

123. कुऱ्हाडीचा दांडा गोतास काळ – आपलाच मनुष्य आपल्या नुकसानीला कारणीभूत होणे.

124. केळी खाता हरखले,हिशेब देता चरकले – एखाद्या गोष्टीचा लाभ घेताना गंमत वाटते,मात्र पैसे देताना जीव मेटाकुटीस येतो.

125. केळीला नारळी आणि घर चंद्रमौळी – अत्यंत दारिद्रयाची अवस्था येणे.

126. केस उपटल्याने का मढे हलके होते ? – जेथे मोठ्या उपायांची गरज असते तेथे छोट्या उपायांनी काही होत नाही.

127. कोंड्याचा मांडा करून खाणे – हलाखीच्या अवस्थेत,आपल्याला जे मिळत असेल त्यावर जगण्यात समाधान मानणे.

128. कोंबडे झाकले म्हणून तांबडे फुटायचे राहत नाही – निश्चित घडणारी घटना ,कुणाच्याही प्रयत्नाने टाळता येत नाही.

129. कोठे इंद्राचा ऐरावत,कोठे शामभट्टाची तट्टाणी – अतिथोर माणूस व सामान्य माणूस यांची बरोबरी होऊच शकत नाही.

130. कोणाच्या गाई म्हशी आणि कोणाला उठा बशी – चूक एकाची आणि शिक्षा मात्र दुसऱ्याला.

131. कोल्हा काकडीला राजी – सामान्य कुवतीची माणसे क्षुद्र वस्तूच्या प्राप्तीनेही संतुष्ट होतात.

132. कोळसा उगाळावा तितका काळाच – दुष्ट माणसाबाबत अधिक माहिती मिळवली असता,त्याची अधिकाधिक दुष्कृत्ये उजेडात येतात.

133. खर्चणाऱ्याचे खर्चते आणि कोठावळयाचे पोट दुखते – खर्च करणाऱ्याचा खर्च होतो;तो त्याला मान्यही असतो;परंतु दुसराच एखादा त्याबद्दल कुरकुर करतो.

134. खऱ्याला मरण नाही – खरे कधीच लपत नाही.

135. खाई त्याला खवखवे – जो वाईट काम करतो ,त्याला मनात धास्ती वाटते.

136. खाईन तर तुपाशी,नाहीतर उपाशी – एक तर विलाशी जीवन उपभोगता येईल तेवढे उपभोगणे किंवा कंगाल स्थितीत जगणे यांपैकी एकाचीच निवड करणे.

137. खाऊ जाणे तो पचवू जाणे - एखादे कृत्य धाडसाने करणारा त्याचे परिणाम भोगण्यासही समर्थ असतो.

138. खाऊन माजावे पण टाकून माजू नये – पैशाचा किंवा संपत्तीचा गैरवापर करू नये.

139. खाण तशी माती – आई वडिलांप्रमाणे मुलाची वर्तणूक असणे.

140. खायला काळ,भुईला भार – निरुद्योगी मनुष्य सर्वांना भारभूत होतो.

141. खोट्याच्या कपाळी गोटा – खोटेपणा,वाईट काम करणाऱ्याचे नुकसान होते.

142.ग ची बाधा झाली – गर्व चढणे.

143. गरज सरो, वैद्य मरो – आपले काम संपताच उपकारकरत्याला विसरणे.

144. गरजवंताला अक्कल नसते – गरजू माणसास प्रसंगी मनाविरुद्ध गोष्टसुद्धा मान्य करावी लागते.

145. गर्जेल तो पडेल काय ? – केवळ बडबड करणाऱ्यांच्या हातून कोणतेही कार्य घडत नाही.

146. गर्वाचे घर खाली – गर्विष्ठ माणसाला शेवटी पराभव किंवा अपमान स्वीकारावा लागतो.

147. गळ्यात पडले झोंड हसून केले गोड – गळ्यात पडल्यावर वाईट गोष्टसुद्धा गोड मानून घ्यावी लागते.

148. गळ्यातले तुटले ओटीत पडले – नुकसान होता-होता टळणे.

149. गांव जळे नि हनुमान बेंबी चोळे – दुसऱ्याचे नुकसान करून नामानिराळे राहणे.

150. गाजराची पुंगी,वाजली तर वाजली नाहीतर मोडून खाल्ली – एखादी गोष्ट साध्य झाली तर उत्तमच,नाही तर तिचा दुसरा काहीतरी उपयोग करून घेणे.

151. गाड्याबरोबर नळयाची यात्रा – मोठ्यांच्या आश्रयाने लहानांचाही फायदा होणे.

152. गाढवांचा गोंधळ व लाथांचा सुकाळ – मूर्खांच्या गोंधळात एकमेकांवर दोषारोप करण्यात वेळ जातो.

153. गाढवाच्या पाठीवर गोणी – एखाद्या गोष्टीची फक्त अनुकूलता असून उपयोग नाही;तर तिचा फायदा घेता यायला हवा.

154. गाढवाने शेत खाल्ले,ना पाप,ना पुण्य – अयोग्य व्यक्तीला एखादी गोष्ट दिल्याने ती वायाच जाते.

155. गाढवापुढे वाचली गीता,कालचा गोंधळ बरा होता – मूर्खाला कितीही उपदेश केला तरी त्याचा उपयोग नसतो.

156. गाढवाला गुळाची चव काय ? – अडाण्याला चांगल्या वस्तूचे मोल कळत नाही.

157.  गाय व्याली ,शिंगी झाली – अघटित घटना घडणे.

158. गाव करी ते राव न करी – जे कार्य सामान्य माणसे एकजुटीच्या बळावर करू शकतात,ते कार्य एकटा श्रीमंत माणूस पैशाच्या बळावर करू शकत नाही.

159. गावंढया गावात गाढवीण सवाशीन – जेथे चांगल्यांचा अभाव असतो तेथे टाकाऊ वस्तूस महत्त्व येते.

160.गुरुची विद्या गुरूला फळली -एखाद्याचा डाव त्याच्यावरच उलटणे.

161. गोगलगाय नि पोटात पाय – एखाद्याचे खरे स्वरूप न दिसणे.

162. घडाई परीस मढाई जास्त – मुख्य गोष्टीपेक्षा आनुषंगिक गोष्टीचा खर्च जास्त असणे.

163. घर ना दार देवळी बिऱ्हाड – शिरावर कोणतीही जबाबदारी नसलेली व्यक्ती.

164. घर फिरले म्हणजे घराचे वासेही फिरतात – एखाद्यावर प्रतिकूल परिस्थिति आली म्हणजे सारे त्याच्याशी वाईटपणे वागू लागतात.

165. घरचे झाले थोडे व्याहयाने धाडले घोडे – अडचणीत आणखी भर पडण्याची घटना घडणे.

166. घरोघरी मातीच्याच चुली – सर्वत्र सारखीच परिस्थिति असणे.

167. घेता दिवाळी,देता शिमगा – घ्यायला आनंद वाटतो द्यायच्या वेळी मात्र बोंबाबोंब.

168. घोडे कमावते आणि गाढव खाते – एकाने कष्ट करावे व निरुपयोगी व्यक्तीने त्याचा गैरफायदा घ्यावा.

169. चवलीची कोंबडी आणि पावली फळणावळ – मुख्य गोष्टीपेक्षा देखभालीचा खर्च जास्त असणे.

170. चार दिवस सासूचे,चार दिवस सुनेचे – प्रत्येकाला आयुष्यात कधी ना कधी अधिकार गाजवण्याची संधी मिळतेच.

171. चारजणांची आई बाजेवर जीव जाई – जबाबदारी अनेकांची असेल तर काळजी कोणीच घेत नाही.

172. चिंती परा येई घरा – दुसऱ्याचे वाईट चिंतीत राहिले,की ते आपल्यावरच उलटते.

173. चिखलात दगड टाकला आणि अंगावर शिंतोडा घेतला – स्वतःच्याच हाताने स्वतःची बदनामी करून घेणे.

174. चुलीपुढे शिपाई अन् घराबाहेर भागुबाई – घरात तेवढा शूरपणाचा आव आणायचा;पण बाहेर मात्र घाबरायचे.

175. चोर सोडून संन्याशाला सुळी देणे – अपराध्याला सोडून निरपराध्याला शिक्षा देणे.

176.चोरांच्या हातची लंगोटी – ज्याच्याकडून काही मिळण्याची आशा नसते त्याच्याकडून थोडेतरी मिळणे.

177. चोराची पावली चोराला ठाऊक – वाईट माणसांनाच वाईट माणसांच्या युक्त्या कळतात.

178. चोराच्या उलट्या बोंबा – स्वतःच गुन्हा करून दुसऱ्याला दोष देणे.

179. चोराच्या मनात चांदणे – आपले दुष्कृत्य उघडकीस येईल,अशी सदैव भीती वाटत राहणे.

180. चोरावर मोर – एखाद्या कृत्यावर सवाई कृत्य करून मात करणे.

181. जळत घर भाड्याने कोण घेणार ? – नुकसान करणाऱ्या गोष्टीचा स्वीकार कोण करणार ? बुडत्या बँकेचा पुढल्या तारखेचा चेक कोण घेणार ?

182. जळात राहून माशाशी वैर करू नये – जेथे राहायचे तेथील माणसांबरोबर वैरभाव ठेवू नये.

183. जशी देणावळ तशी धुणावळ – मिळणाऱ्या मोबदल्यात प्रमाणातच काम करणे.

184. जावे त्याच्या वंशा तेंव्हा कळे – दुसऱ्याच्या अडीअडचणी त्या परिस्थितीतून स्वतः गेल्याशिवाय कळत नाहीत.

185. जित्या हुळहुळे आणि मेल्या कानवले – जितेपणी दुर्लक्ष करायचे व मेल्यावर कोडकौतुक करायचे.

186. जित्याची खोड मेल्याशिवाय जात नाही – मुळचा स्वभाव कधीच बदलत नाही.

187. जे न देखे रवी,ते देखे कवी – कल्पनेच्या भरारीमुळे कवी वास्तवाच्या पलीकडचे वर्णन करू शकतो.

188. जेवेन तर तुपाशी नाहीतर उपाशी – अतिशय दुराग्रहाचे किंवा हटवादीपणाचे वागणे.

189. जो गुळाने मरतो त्यास विष कशास ? – जेथे गोड बोलून काम होते तेथे जालीम उपायांची गरज नसते.

190. ज्या गावाच्या बोरी,त्या गावाच्या बाभळी – एकच स्वभाव असलेल्या माणसांनी एकमेकाची वर्मे काढण्यात अर्थ नसतो,कारण एकाच ठिकाणचे असल्याने ते एकमेकांना पुरेपूर ओळखतात.

191. ज्याची खावी पोळी,त्याची वाजवावी टाळी – ज्याने आपल्याला मदत केली त्याच्याशी अनुकूल असणे.

192. ज्याचे करावे बरे तो म्हणतो माझेच खरे – एखाद्याचे भले करायला जावे तर तो त्या गोष्टीस विरोधच करतो व आपलाच हेका चालवण्याचा प्रयत्न करतो.

193. ज्याच्या हाती ससा,तो पारधी – ज्याच्या हाती वस्तू असते,त्याला त्याविषयीचे कर्तृत्व बहाल केले जाते,म्हणजेच एकाचे कर्तृत्व;पण ते दुसऱ्याच्या नावे गाजणे.

194. झाकली मूठ सव्वा लाखाची – मौन पाळून अब्रू राखणे.

195. टाकीचे घाव सोसल्यावाचून देवपन येत नाही – अपार कष्टावाचून मोठेपणा मिळत नाही.

196. डोंगर पोखरून उंदीर काढणे – अतोनात श्रमानंतर अत्यल्प फायदा होणे.

197. डोळ्यात केर आणि कानात फुंकर – रोग एका जागी व उपचार दुसऱ्या जागी.

198. ढवळया शेजारी पवळ्या बांधला वाण नाही ,पण गुण लागला – वाईट गुण मात्र लवकर लागतात म्हणजेच वाईट माणसांच्या संगतीने चांगला माणूसही बिघडतो.

199. ढेकणाच्या संगे हिरा जो भंगला,कुसंगे नाडला साधु तैसा – वाईट संगतीचे वाईटच परिणाम असतात.

200. तट्टाला टुमणी ,तेजीला इशारत–जी गोष्ट मूर्खाला शिक्षेनेही समजत नाही ती शहाण्याला मात्र फक्त इशाऱ्याने समजते.

201. तरण्याचे कोळसे,म्हाताऱ्याला बाळसे–अगदी उलट गुणधर्म दिसणे.

202. तळे राखी,तो पाणी चाखी – एखादी गोष्ट ज्याच्या स्वाधीन केली आहे,तो त्याचा थोडा तरी उपभोग घेणारच.

203. तहान लागल्यावर विहीर खणणे – एखाद्या वस्तूची गरज निर्माण झाल्यावर ती मिळवण्यासाठी धावपळ करणे.

204. ताकापुरती आजी–स्वार्थ साधण्यापुरते एखाद्याचे गुणगान करणे.

205. तीथ आहे तर भट नाही,भट आहे तर तीथ नाही–चणे आहेत तर दात नाहीत,दात आहेत तर चणे नाहीत.

206. तीन दगडात त्रिभुवन आठवते–संसार केल्यावरच खरे मर्म कळते.

207. तुकारामबुवाची मेख–न सुटणारी गोष्ट.

208. तू दळ माझे आणि मी दळीन गावच्या पाटलाचे–आपले काम दुसऱ्याने करावे, आपण मात्र लष्कराच्या भाकरी भाजाव्यात.

209. तेरड्याचा रंग तीन दिवस–कोणत्याही गोष्टीचा ताजेपणा किंवा नवलाई अगदी कमी वेळ टिकते.

210. तेल गेले तूप गेले हाती धुपाटणे आले–मूर्खपणामुळे एकही गोष्ट साध्य न होणे.

211. तोंड दाबून बुक्क्यांचा मार–एखाद्याला विनाकारण शिक्षा करणे आणि त्याला त्याबद्दल तक्रार करण्याचा मार्ग मोकळा न ठेवणे.

212. तोबाऱ्याला पुढे,लगामाला पाठीमागे–खायला पुढे ,कामाला मागे.

213.थेंबे थेंबे तळे साचे–थोडे थोडे साठवत राहिल्याने काही दिवसांनी त्याचा मोठा साठा होतो.

214. थोरा घरचे श्वान सर्वही देती मान–मोठ्या माणसाचा आश्रय  हा प्रभावी ठरतो, असा आश्रय घेणाऱ्याला कारण नसताना मोठेपणा दिला जातो.

215. दगडापेक्षा वीट मऊ–मोठ्या संकटांपेक्षा लहान संकट सुसह्य वाटते.

216. दस की लकडी एक का बोजा–प्रत्येकाने थोडा हातभार लावल्यास सर्वांच्या सहकार्याने मोठे काम पूर्ण होते.

217. दहा गेले,पाच उरले–आयुष्य कमी उरणे.

218. दाखविलं सोनं हसे मूल तान्हं–पैशाचा मोह प्रत्येकालाच असतो. पैशाची लालूच दाखविताच कामे पटकन होतात.

219. दात आहेत तर चणे नाहीत ,चणे आहेत तर दात नाहीत–अनुकूल परिस्थितीचा उपयोग करून घेण्यासाठी योग्य ती गोष्ट योग्य वेळी न मिळणे.

220. दात कोरून पोट भरत नाही–मोठ्या व्यवहारात थोडीशी काटकसर करून काही उपयोग होत नाही.

221. दाम करी काम–पैशाने सर्व कामे साध्य होणे.

222. दिल्ली तो बहुत दूर है–झालेल्या कामाच्या मानाणे खूप साध्य करावयाचे बाकी असणे.

223.दिवस बुडाला मजूर उडाला–रोजाने वा मोलाने काम करणारा थोडेच स्वतःचं समजून काम करणार? त्याची कामाची वेळ संपते ना संपते तोच तो निघून जाणार.

224.दिव्या खाली अंधार–मोठ्या माणसाच्या ठिकाणी देखील काही दोष हे असतातच.

225. दुधाने तोंड भाजले,की ताकपण फुंकूंन प्यावे लागते–एखाद्या बाबतीत अद्दल घडली,की प्रत्येक बाबतीत सावधगिरी बाळगणे.

226. दुभत्या गाईच्या लाथा गोड–ज्याच्यापासून काही लाभ होतो,त्याचा त्रासदेखील मनुष्य सहन करतो.

227. दुरून डोंगर साजरे–कोणतीही गोष्ट लांबून चांगली दिसते,जवळून तिचे खरे स्वरूप कळून येते.

228. दुसऱ्याच्या डोळ्यातले कुसळ दिसते;पण आपल्या डोळ्यातले मुसळ दिसत नाही–दुसऱ्याचा लहानसा दोष आपल्याला दिसतो;पण स्वार्थामुळे स्वतःच्या मोठ्या दोषाकडे लक्ष जात नाही.

229. दृष्टीआड सृष्टि–आपल्यामागे जे चालते त्याकडे दुर्लक्ष करावे.

230. दे माय धरणी ठाय–पुरे पुरे होणे.

231. देखल्या देवा दंडवत–एखादी व्यक्ती सहज भेटली तर खुशाली विचारणे.

232. देखल्या देवा दंडवत–सहज दिसले म्हणून चौकशी करणे.

233. देणे कुसळांचे घेणे मुसळाचे–पैसे कमी आणि काम जास्त.

234. देव तारी त्याला कोण मारी ?–देवाची कृपा असल्यावर कोणीही आपले वाईट करू शकत नाही,अशी भावना.

235. देश तसा वेश–परिस्थिति लक्षात घेऊन त्यानुसार वागावे.

236. दैव आले द्यायला अन् पदर नाही घ्यायला–नशिबाने मिळणे;परंतु घेता न येणे.

237. दैव उपाशी राही आणि उद्योग पोटभर खाई–नशीबावर अवलंबून असणारे उपाशी राहतात तर उद्योगी पोटभर खातात.

238. दैव देते,कर्म नेते–अनुकूल परिस्थितिचा फायदा उठवता न येणे.

239. दैव नाही लल्लाटी,पाऊस पडतो शेताच्या काठी–नशिबात नसल्यास जवळ आलेली संधीसुद्धा दूर जाते.

240. दोघांचे भांडण तिसऱ्याचा लाभ–भांडण करणाऱ्यांचा काहीही फायदा न होता त्यातून तिसऱ्याचाच फायदा होणे.

241. दोन मांडवांचा वऱ्हाडी उपाशी–दोन गोष्टीवर अवलंबून असणाऱ्यांचे काम होत नाही.

242. धर्म करता कर्म उभे राहते–एखादी चांगली गोष्ट करत असताना पुष्कळदा त्यातून नको ती निष्पत्ती होते.

243. धाऱ्याला बोळा व दरवाजा मोकळा–छोट्या गोष्टीची काळजी घेणे परंतु मोठीकडे दुर्लक्ष करणे.

244. धिटाई खाई मिठाई,गरीब खाई गचांड्या–गुंड व आडदांड लोकांचे काम होते तर गरीबांना यातायात करावी लागते.

245. न कर्त्याचा वार शनिवार–अनेक सबबी सांगून कामाची टाळाटाळ करणे.

246. नकटीच्या लग्नाला सतराशे विघ्ने–दोषयुक्त काम करणाऱ्यांच्या मार्गात एकसारख्या अनेक अडचणी येतात.

247. नदीचे मूळ आणि ऋषीचे कूळ पाहू नये–नदीचे उगमस्थान व ऋषीचे कूळ पाहू नये,कारण त्यात काहीतरी दोष असतोच.

248. नळी फुंकिली सोनारे इकडून तिकडे गेले वारे–केलेल्या उपदेशाचा काहीही उपयोग न होणे.

249. नळी फुंकीली सोनारे इकडून तिकडे गेले वारे–केलेला उपदेश निष्फळ ठरणे पालथ्या घड्यावर पाणी ओतण्याचा प्रकार.

250. नव्याचे नऊ दिवस–एखादी गोष्ट नवीन असेपर्यंत तिचे कोडकौतुक केले जाणे.

251. नाक दाबले, की तोंड उघडते–एखाद्या माणसाचे वर्म जाणून त्यावर योग्य दिशेने दबाव आणला,की चुटकीसरशी ताबडतोब हवे ते काम करून घेता येते.

252.नाकापेक्षा मोती जड–कनिष्ठ व्यक्ती वरिष्ठाहून वरचढ होणे;आपल्या सोईसाठी केलेली गोष्टच आपणास तापदायक ठरणे.

253. नागव्यापाशी उघडा गेला,सारी रात्र हिवाने मेला–आधीच दरिद्री असणाऱ्याकडे मदतीला जाणे.

254. नागीन पोसली आणि पोसनाऱ्याला डसली–वाईट गोष्ट जवळ बाळगल्यावर ती कधी ना कधी उलटतेच.

255. नागेश्वरला नागवून सोमेश्वरला वात लावणे–एकाचे लुटून दुसऱ्याला दान करणे.

256. नाचता येईना अंगण वाकडे–आपल्यातील उणेपणा झाकण्यासाठी दुसऱ्या वस्तूला नावे ठेवणे.

257. नाव देवाचे आणि गाव पुजाऱ्याचे–देवाच्या नावाने स्वार्थ जपणे.

258. नाव मोठे,लक्षण खोटे–भपका मोठा,पण वस्तुस्थिति नेमकी विरुद्ध असणे.

259. नाव सोनूबाई हाती कथळाचा वाळा–नाव मोठे लक्षण खोटे.

260.नावडतीचे मीठ अळणी–नावडत्या माणसाने केलेले चांगले काम देखील वाईटच दिसते.

261. निंदकाचे घर असावे शेजारी–निंदा करणारा माणूस उपयोगी ठरतो;त्यामुळे आपले दोष कळतात.

262. नेसेन तर पैठणीच नेसेन, नाहीतर नागवी बसेन–अतिशय हटवादीपणाचे वर्तन.

263. पडलेले शेण माती घेऊन उठते–एखाद्या चांगल्या माणसावर काहीतरी ठपका आला आणि त्याने कितीही जरी निवारण केले तरी त्याच्या चारित्र्यावर थोडा का होईना डाग हा पडतोच.

264. पदरी पडले पवित्र झाले–कोणतीही गोष्ट एकदा स्वीकारली की त्यातील दोषांकडे दुर्लक्ष करून समाधान मानणे.

265. पळसाला पाने तीनच–कोठेही गेले तरी परिस्थिती सारखीच असणे.

266. पाचही बोटे सारखी नसतात–सर्व माणसे सारख्या स्वभावाची नसतात किंवा योग्यतेची नसतात.

267. पाचामुखी परमेश्वर–पुष्कळ लोक जे बोलतात तेच योग्य मानणे.

268. पाण्यामध्ये मासा झोप घेतो कैसा,जावे त्याच्या वंशा तेंव्हा कळे–अनुभव घेतल्याशिवाय शहाणपण येत नाही.

269. पाप आढ्यावर बोंबलते–पाप उघड झाल्याशिवाय राहत नाही.

270. पायलीची सामसूम,चिपळ्याची धामधूम–जेथे मोठे शांत असतात तेथे छोटयांचा बडेजाव असतो.

271. पायाची वहाण पायीच बरी–मूर्ख माणसाला अधिक सन्मान दिला तर तो शेफारतो.

272. पालथ्या घागरीवर पाणी–केलेल्या उपदेशाचा काहीही परिणाम न होणे.

273. पाहुणी आली आणि म्होतुर लावून गेली–पाहुणे म्हणून येणे आणि नुकसान करून जाणे.

274. पी हळद नि हो गोरी–कोणत्याही गोष्टीचे फळ ताबडतोब मिळावे अशी चुकीची अपेक्षा बाळगणे.

275. पुढच्यास ठेच, मागचा शहाणा–दुसऱ्याचा अनुभव पाहून आपण त्यापासून धडा घेणे.

276. पुढे तिखट मागे पोचट–दिसायला फार मोठे;पण प्रत्यक्षात तसे नसणारे.

277. पुत्र मागण्यास गेली,भ्रतार घालवून आली–फायदा होईल म्हणून जाणे,परंतु नुकसान होणे.

278. पै दक्षिण लक्ष प्रदक्षिणा–पैसा कमी काम जास्त.

279. पोटी कस्तुरी,वासासाठी फिरे भिरीभिरी–स्वतःजवळच असणारी वस्तू शोधण्यासाठी इतरत्र फिरणे.

280. प्रयत्नांती परमेश्वर–कितीही अवघड गोष्ट प्रयत्नांनी साध्य होते.

281. फासा पडेल तो डाव,राजा बोलेल तो न्याय–राजाने दिलेला न्याय मनाविरुद्ध असला तरी तो मानावाच लागतो.

282. फुटका डोळा काजळाने साजरा करावा–आपल्या अंगचा जो दोष नाहीसा होण्यासारखा नसतो,तो झाकता येईल तितकाच झाकावा.

283. फुल ना फुलाची पाकळी–वास्तविक जितके द्यायला पाहिजे ,तितके देण्याचे सामर्थ्य नसल्यामुळे त्यापेक्षा पुष्कळ कमी देणे.

284. फुले वेचली तेथे गोवऱ्या वेचणे–जेथे सुख भोगले तेथे वाईट दिवस पाहण्याचे नशिबी येणे.

285. बकरीचे शेपूट माशाही वारीना व लाजही राखीना–निरूपयोगी गोष्ट.

286. बडा घर पोकळ वासा–दिसण्यास श्रीमंती;पण प्रत्यक्षात तिचा अभाव.

287. बळी तो कान पिळी–बलवान माणूस इतरांवर हुकूमत गाजवतो.

288. बाजारात तुरी,भट भटणीला मारी–काल्पनिक गोष्टीवरून भांडण करणे.

289. बाप तैसा बेटा–बापाच्या अंगचे गुण मुलात उतरणे.

290. बाप से बेटा सवाई-वाडिलांपेक्षा मुलगा अधिक कर्तबगार.

291. बारक्या फणसाला म्हैस राखण–ज्याच्यापासून धोका आहे त्याच्याकडेच रक्षणाची जबाबदारी सोपवणे.

292. बावळी मुद्रा देवळी निद्रा–दिसण्यास बावळट;पण व्यवहारचतुर माणूस.

293. बुडत्याचा पाय खोलात–माणसाची अवनती होऊ लागली म्हणजे ती अनेक बाजूंनी होऊ लागते.

294. बुडत्याला काठीचा आधार–घोर संकटाच्या काळी मिळालेली थोडीशी मदतदेखील महत्वाची वाटते.

295. बैल गेला नि झोपा केला–एखादी गोष्ट होऊन गेल्यावर त्यासाठी केलेली व्यवस्था व्यर्थ ठरते.

296.बोडकी आली व केसकर झाली–विधवा आली अन् लग्न लावून गेली.

297. बोलाचाच भात आणि बोलाचीच कढी–प्रत्यक्ष कृती न करता नुसती बडबड करणे.

298. बोलेल तो करेल काय–केवळ बडबड करणाऱ्याकडून काहीही होऊ शकत नाही.

299. भटाला दिली ओसरी;भट हातपाय पसरी–एखाद्याला आश्रय दिला तर तो त्यावर समाधान न मानता अधिक गैरफायदा घेण्याचा प्रयत्न करतो.

300. भरवशाच्या म्हशीला टोणगा–ज्याच्याकडून खात्रीने अपेक्षा करावी त्याच्याकडून अपेक्षाभंग होणे.

301. भागीचे घोडे किवणाने मेले–भागीदारीतल्या गोष्टीचा लाभ सर्वच घेतात,काळजी मात्र कोणीच घेत नाही.

302. भिंतीला कान असतात–गुप्त गोष्ट उघड झाल्याशिवाय राहत नाही.

303. भित्यापाठी ब्रम्हराक्षस–भित्र्या माणसावर अनेक संकटे कोसळतात.

304. भीक नको;पण कुत्रा आवर–ज्याच्याकडे मदतीच्या अपेक्षेने जावे त्याच्याकडून मदत न मिळता ,उलट संकट ओढवणे.

305. भीड भिकेची बहीण–उगाच मनात भीती बाळगून आपण एखाद्याला नकार देऊ शकलो नाही तर शेवटी आपणावर भीक मागण्याची पाळी येणे.

306.भुकेला कोंडा आणि निजेला धोंडा–तातडीची गरज निर्माण झाल्यावर असेल त्या साधनाने ती भागवणे.

307. मऊ सापडले म्हणून कोपराने खणू नये–एखाद्याच्या चांगुलपणाचा गैरफायदा घेऊ नये.

308. मन जाणे पाप–आपण केलेले पाप दुसऱ्याला कळाले नाही तरी ज्याचे त्याला ते माहीत असते.

309. मन राजा मन प्रजा–हुकूम करणारे आपले मनच,ते पाळणारेही आपले मनच असते.

310. मनाची नाही,पण जनाची तरी असावी-एखादे वाईट कृत्य करताना मनाला काही वाटले नाही तरी जनाला काय वाटेल याचा विचार करावा.

311. मनात मांडे पदरात धोंडे-केवळ मोठमोठी मनोराज्ये कारायचे ;परंतु प्रत्यक्षात पदरात काहीही पडत नाही अशी स्थिती.

312. मनी वसे ते स्वप्नी दिसे–जशी इच्छा असेल तशी स्वप्ने पडणे.

313. मांजरीचे दात तिच्या पिलास लागत नाहीत–आईवडिलांचे बोलणे लेकरच्या हिताचेच असते.

314. मानकीस बोललं,झुणकीस लागलं-एकाला बोलणे अन् दुसऱ्याला लागणे.

315.मानेवर गळू आणि पायाला जळू–रोग एकीकडे उपाय भलतीकडे.

316. मामुजी मेला अन् गाव गोळा झाला–क्षुल्लक गोष्टीचा गवगवा करणे.

317. मारूतीचे शेपूट–लांबत जाणारे काम.

318. मुंगीला मिळाला गहू,कुठे नेऊ अन् कुठे ठेऊ ?- छोट्याशा गोष्टीने हुरळून जाणे.

319. मुंगीला मुताचा पूर–लहान लोकांना लहान संकटही डोंगराएवढे वाटते.

320.मुलाचे पाय पाळण्यात दिसतात–एखाद्याच्या भावी कर्तबगारीचा अंदाज त्याच्या बालपणीच बांधता येतो.

321. मूर्ख लोक भांडती, वकील घरे बांधती–मूर्खाचे भांडण अन् तिसऱ्याचा लाभ.

322. मेल्या म्हशीला मनभर दूध–मेल्यावर गुणगान करणे.

323. म्हशीचे दूध काढताना आधी आचाळाला दूध लावावे लागते – फायदा उचलण्यासाठी आधी थोडी खुशामत करावी लागते.

324. म्हातारीने कोंबडे लपविले म्हणून उजाडायचे राहत नाही–निसर्गनियमानुसार ज्या घटना घडायच्या त्या घडतातच.

325. यथा राजा तथा प्रजा–सर्वसामान्य लोक नेहमी मोठ्यांचे अनुकरण करतात.

326. या बोटाची थुंकी त्या बोटावर करणे–बनवाबनवी करणे.

327. ये रे कुत्र्या, खा माझा पाय–आपणहून संकट ओढवून घेणे.

328. ये रे माझ्या मागल्या ताक–कण्या चांगल्या–एखाद्याने केलेला उपदेश ऐकून न घेता पूर्वीप्रमाणेच वागणे.

329. रंग जाणे रंगारी–ज्याची विद्या त्यालाच माहीत.

330. रडत राऊत घोड्यावर स्वार–इच्छा नसताना जबाबदारी अंगावर पडणे.

331. राईचा पर्वत करणे–मूळ गोष्ट अगदी क्षुल्लक असता तिचा विपर्यास करून सांगणे.

332. राजाचे घोडे आणि खासदार उडे–वस्तू एकाची मिजास दुसऱ्याची.

333. रात्र थोडी सोंगे फार–कामे पुष्कळ;पण ती पार पाडायला वेळ न पुरणे.

334. रामाशिवाय रामायण ,कृष्णाशिवाय महाभारत–मुख्य गोष्टीचा अभाव.

335.रोज मरे त्याला कोण रडे ?–नेहमीच घडणाऱ्या गोष्टीचे पुढे पुढे महत्त्व वाटेनासे होते.

336. लंकेत सोन्याच्या विटा–दुसरीकडे असलेल्या फायद्याच्या गोष्टीचा आपल्याला उपयोग नसतो.

337. लकडी दाखविल्याशिवाय मकडी वळत नाही–धाकाशिवाय शिस्त नाही.

338. लग्नाला गेली आणि बारशाला आली–अतिशय उशिराने पोहोचणे.

339. लग्नाला वीस तर वाजंत्रीला तीस–मुख्य कार्यापेक्षा गौण कार्यालाच खर्च अधिक.

340. लष्कराच्या भाकाऱ्या भाजणे–बिनफायद्याचा आणि निरर्थक उद्योग करणे.

341. लहान तोंडी मोठा घास–आपल्या योग्यतेस न शोभेल असे वर्तन करणे.

342. लाज नाही मना कोणी काही म्हणा–निर्लज्ज मनुष्य दुसऱ्याच्या टीकेची पर्वा करत नाही.

343. लेकी बोले,सुने लागे–एकाला उद्देशून; पण दुसऱ्याला लागेल असे बोलणे.

344.लोका सांगे ब्रह्मज्ञान आपण कोरडे पाषाण–लोकांना उपदेश करायचा;पण स्वतः मात्र त्याप्रमाणे वागायचे नाही.

345. वरातीमागून घोडे–योग्य वेळ निघून गेल्यावर काम करणे.

346. वळणाचे पाणी वळणावरच जाणे–निसर्गाच्या नियमाप्रमाणे ज्या गोष्टी घडावयाच्या त्या घडतच राहणार.

347. वाघ म्हटले तरी खातोच आणि वाघोबा म्हटले तरी खतोच–वाईट व्यक्तीला चांगले म्हटले किंवा वाईट तरी त्रास द्यायचा तो देणारच.

348. वारा पाहून पाठ फिरवणे–परिस्थिति पाहून वर्तन करणे.

349. वासरात लंगडी गाय शहाणी–अडाणी लोकांत अर्धवट शहाण्याला मोठेपण लाभते.

350.वाहत्या गंगेत हात धुणे–सर्व साधने अनुकूल असली,की होईल तो फायदा करून घेणे.

351. विचाराची तूट तेथे भाषणाला ऊत–मूर्खांच्या गर्दीत नेहमी नुसती बडबड असते.

352. विशी विद्या तिशी धन–योग्य वेळेत योग्य कामे केली,की त्यावरून कर्तृत्वाचा अंदाज बांधता येतो.

353.व्याप तितका संताप–कामाचा पसारा जितका अधिक तितकी जबाबदारी अधिक असते.

354.शहाण्याला शब्दाचा मार–शहण्या माणसाला त्याच्या चुकीबाबत शब्दांनी समज दिली तरी ते पुरेसे असते.

355. शितावरून भाताची परीक्षा–एखाद्या वस्तूच्या छोट्या भागावरून संपूर्ण वस्तूची परीक्षा करता येणे.

356. शेंडी तुटो की पारंबी तुटो–दृढनिश्चय करणे.

357.शेरास सव्वाशेर–एकाला दुसरा वरचढ भेटणे.

358. संग तसा रंग–संगतीप्रमाणे वर्तन असणे.

359. संन्याशाच्या लग्नाला शेंडीपासून सुरुवात–एखाद्या गोष्टीचा आरंभ मूळापासून करणे.

360. सगळे मुसळ केरात–काम व्यवस्थित पार पडले असे वाटत असताना महत्वाची बाब राहून गेल्याचे लक्षात येणे.

361.सत्तेपुढे शहाणपण चालत नाही–ज्याच्या हाती सत्ता आहे,त्याच्या मतापुढे इतरांच्या मताला काहीच किंमत नसणे.

362. सरड्याची धाव कुंपणापर्यंत–सामान्य कुवतीच्या माणसाची झेप विशिष्ट मर्यादेतच असते.

363. सांगी तर सांगी म्हणे वडाला वांगी–एकदम अशक्य कोटीतील गोष्ट करणे.

364. साखरेचे खाणार त्याला देव देणार–भाग्यवान माणसाला सर्व परिस्थितीच अनुकूल असते.

365. सात हात लाकूड,नऊ हात ढलपी–एखादी गोष्ट खूप फुगवून सांगणे.

366. साप साप म्हणून भुई धोपटणे–संकट नसताना त्याचा आभास निर्माण करणे.

367. सारा गाव मामाचा एक नाही कामाचा–जवळच्या अशा अनेक व्यक्ती असणे;पण त्यांपैकी कोणाचाच उपयोग न होणे.

368. सुंठीवाचून खोकला जाणे–उपाययोजना करण्याअगोदरच संकट दूर होणे.

369. सुंभ जळाला तरी पीळ जात नाही–माणूस कितीही संकटात सापडला तरी आपला स्वभाव सोडत नाही.

370. सुरुवातीलाच माशी शिंकली–आरंभालाच अपशकुन.

371. स्नान करून पुण्यघडे तर पाण्यात बेडूक काय थोडे–वरवरच्या अवडंबराने पुण्य मिळत नाही.

372.हत्ती गेला नि शेपूट राहिले–कार्याचा मोठा भाग पार पाडून थोडेसे कार्य शिल्लक राहणे.

373. हत्ती बुडतो अन् शेळी ठाव मागते–जेथे भले-भले हात टेकतात तेथे लहान बडेजाव दाखवितात.

374. हत्तीच्या दाढेमध्ये मिर्याचा दाणा–मोठ्या उपायाची गरज असताना अतिशय छोटा उपाय करणे.

375. हत्तीच्या पायी येते आणि मुंगीच्या पायी जाते–आजार,संकटे येतात ती लवकर मोठ्या प्रमाणावर येतात;पण कमी होताना हळूहळू कमी होतात.

376.हलवायाच्या घरावर तुळशीपत्र–दुसऱ्याच्या जिवावर स्वतः उदारपणा दाखवणे.

377. हसतील त्याचे दात दिसतील–चांगली गोष्ट करताना निंदा करणाऱ्याची किंवा टिंगल करणाऱ्याची पर्वा न करणे.

378. हाजीर तो वजीर–जो वेळेवर हजर राहील,त्यालाच संधीचा फायदा होईल.

379.हात ओला तर मित्र भला–म्हणजेच तुमच्यापासून काही फायदा होणार असेल तर लोक तुमचचे गोडवे गातात.

380. हात फिरे तिथे लक्ष्मी वसे–उद्योगी माणसाच्या घरी संपत्ती नांदते.

381. हातचे सोडून पळत्याच्या पाठी लागणे–जे खात्रीपूर्वक सहज मिळण्यासारखे आहे,ते सोडून ज्याच्या मिळण्याबद्दल खात्री नाही,ते मिळवण्याचा प्रयत्न करणे.

382. हातच्या काकणाला आरसा कशाला ?–प्रत्यक्ष दिसणाऱ्या गोष्टीला पुराव्याची गरज नसते.

383. हिऱ्यापोटी गारगोटी–चांगल्याच्या पोटी नाठाळ.

384. होळी जळाली आणि थंडी पळाली–होळीनंतर थंडी कमी होते.

385. ह्रदयाचा उन्हाळा आणि डोळ्यांचा पावसाळा–खोटे अश्रु ढाळणे.

400 मराठी म्हणी अर्थासह pdf file डाउनलोड करण्यासाठी येथे क्लिक करा.