Saturday, May 13, 2023

पर्यायवाची शब्द भाग 2

पर्यायवाची शब्द:- एक ही शब्द के एक से ज्यादा अर्थ निकले या जिन शब्दों के अर्थ में समानता होती है उसे पर्यायवाची शब्द कहते है। 

paryayvaachi-shabd
paryayvaachi-shabd

 

      (भाग 1)

201. खग-शकुनि,पक्षी,विहंग,चिड़िया,पखेरू,पंछी,द्विज।

202. खत-पाती,चिट्ठी,पत्री,पत्र। 

203. खतरा-आकांक्षा,डर,भय,अंदेशा।

204. खम्भा-स्तम्भ,स्तूप,खम्भ।

205. खल-अधम,शठ,धूर्त,नालायक,दुर्जन,दुष्ट,कुटिल।

206. खामोश-मौन,नीरव,चुप,शान्त। 

207. खीझ-चिढ़ना,झुंझलाहट,खीझना,झल्लाहट।

208. खून-शोणित,रुधिर,रक्त,लहू।

209. खूबसूरत-रमणीक,सुन्दर,सौरम्य,सुरम्य,रूपवान,मनोज्ञ

210. गंगा – पापछालिका,भागीरथी,देवापगा,सुरसरि,देवसरिता,ध्रुवनन्दा,मंदाकिनी,देवनदी,विष्णुपदी,जाहनवी,त्रिपथगा।

211. गज-हाथी,हस्ती,वितुण्ड,सिंधुर,द्विपा,मातंग,करी,कुम्भी,कुंजर,नाग।

212. गणेश –मोदकप्रिय,विघ्ननाशक,लम्बोदर,गजवदन,मूषकवाहन,एकदन्त,भवानीनन्दन,हेरम्ब,विनायक,जगवंद्य,गजानन।

213. गति-रफ़्तार,हाल,चाल,दशा,स्थिति,अवस्था।

214. गधा-बेसर,गदहा,चक्रीवाहन,बैशाखनन्दन,खर,लम्बकर्ण,धूसर,रासभ,गर्दभ।

215. गम्भीर-अतला,अथाह,गहरा।

216. गरुड़-नागान्तका,खगेश्वर,वैतनेय,सुपर्ण।

217. गाँव-देहात,पुरवा,ग्राम,बस्ती,मौजा।

218. गाय-गौ,धेनु,पयस्विनी,सुरभि,कल्याणी,माता।

219. गीदड़-जम्बुका,सियार,शृगाल।

220. गुनाह-कुकर्म,गलती,त्रुटि,अपराध,अधर्म,खता,पाप।

221. गुप्त-परोक्ष,निभृत,अज्ञात,गूढ,अप्रकट।

222. गुफा-विवर,कन्दरा,गुहा।

223. गुलाब-स्थलकमल,वृन्तपुष्प,सुमना,पाटल,शतपत्र।

224. गृह-घर,शाला,सदन,गेह,भवन,मकान,धाम,आलय,निकेतन।

225. गौरव-बड़प्पन,मान,महत्त्व,सम्मान।

226. घड़ा-कुट,कलश,गगरी,घट,निप,गागर,कुम्भ।

227. घन-नीरद,जलधर,पयोद,बादल,वारिद,अम्बुद,मेघ,अबुंधर।

228. घाटा-नुकसान,टोटा,हानि।

229. घिनौना-बीभत्स,घृणित,घृण्य,गंदा,घृणास्पद।

230. घी-अमृतसार,हवि,घृत।

231. घुमंतू-घुमक्कड़,बंजारा। 

232. घुमक्कड़-यायावर,रमता,विचरण शील,सैलानी,घुमन्तू,पर्यटक।

233. घृणा-बिभत्स,जुगुप्सा,घिन,अरुचि।

234. चंदन-मलयज,श्रीखण्ड,मंगल्य।

235. चक्र-चाक,चक्का,पहिया।

236. चतुर-विज्ञा,कुशल,सयाना,नागर,चालाक,प्रवीण,होशियार,दक्ष,योग्य,निपुण।

237. चन्द्र-ओषधीश,सोम,कला-निधि,राकेश,चंद्रमा,मृगांक,रजनीश,सुधांशु,राकापति,मयंक,चाँद,हिमांशु,निशाकर।

238. चपला-तड़िता,चंचला,विद्युत,दामिनी,बिजली।

239. चरित्र-आचरण,आचार,शील,सदाचार।

240. चश्मा-उपनयन,ऐनक,सहनेत्र,उपनेत्र।

241. चाँदनी-चन्द्रमरीचि,चंद्रिका,चंद्रातप,ज्योत्स्ना,अमृतवर्षिणी,कौमुदी,जुन्हाई,कुमुदकला।

242. चाँदी-रुपक,रजत,रौप्य,रूपा।

243. चाटुकारी-चमचागीरी,खुशामद,चिरौरी,चापलूसी,प्रशंसा,मिथ्या।

244. चिकित्सा-इलाज,दवादारू,उपचार।

245. चिन्ता-सोच,ऊहापोह,फिक्र।

246. चिन्ह-संकेत,लक्षण,प्रतीक,पहचान,निशान।

247. चोटी-परकोटि,शृंग,शिखर,तुंग।

248. चोर-तस्कर,रजनीचर,कभिज,मोषक,दस्यु,खनक,साहसिक।

249. चौकीदार-गश्तकार,प्रहरी,आरक्षी,गारद,पहरेदार।

250. छटा-सुंदरता,चमक,आभा,सौन्दर्य,कांति।

251. छल-कपट,प्रपंच,फ़रेब,झाँसा।

252. छात्र-शिष्य,शिक्षार्थी,विद्यार्थी।

253. छानबीन-तहकीकात,जाँच-पड़ताल,जाँच,पूछताछ।

254. छाया-छाँव,साया,परछाई,प्रतिबिम्ब।

255. छैला-शौकीन,बाँका,सजीला

256. छोर-सिरा,नोक,किनारा,कोर।

257. जंगल-विटप,विपिन,बीहड़,कानन,कांतार,वन,गहन,अरण्य।

258. जगत-भुवन,संसार,लोक,विश्व,दुनिया,जग,भव,जगती।

259. जल-पेय,अमृत,पय,अम्बु,सलिल,जीवन,वारि,पानी,नीर,उदक,तोय।

260. जीभ-रसिका,जबान,रसना,वाचा,रसज्ञा,वाणी,जिह्वा।

261. जेवर-मंडल,भूषण,गहना,आभरण,अलंकार।

262. ज्योति-आभा,रोचि,छवि,रुचि,द्युति,प्रभा,दीप्ति।

263. झूठ-अनृत,असत्य,मृषा,मिथ्या।

264. टक्कर-मुकाबला,लड़ाई,मुठभेड़।

265. टहलुआ-खिदमतगार,सेवक,नौकर। 

266. टाँग-टंक,पैर,पाँव। 

267. टीका-धब्बा,तिलक,दाग,चिह्न 

268. टोना-लटका,टोटका,यंत्रमंत्र,जादू

269. ठंढ-सरदी,शीत,ठंड।

270. ठग-धोखेबाज,धूर्त,छली

271. ठाँव-ठिकाना,स्थान,ठिकाना,जगह

272. ठिंगना-नाटा,वामन,बौना

273. ठीक-मुनासिब,उचित,उपयुक्त

274. ठेठ-बिल्कुल,निरा,निपट

275. डंडा-लाठी,छड़ी,सोंटा

276. डाली-उपहार,भेंट

277. ढब-ढर्रा,ढंग,तरीका,रीति

278. ढाँचा- ठठरी,पंजर

279. ढील-अतत्परता,सुस्ती,शिथिलता

280. ढूँढ-छानबीन,तलाश,खोज

281. ढोर-मवेशी,चौपाया

282. तरुवर-पादप,तरु,वृक्ष,रूंख,पेड़,विटप,द्रुम

283.तलवार-चन्द्रहास,करवाल,असि,खड्ग,कृपाण

284. तालाब-तड़ाग,सरोवर,पुष्कर,सरसी,जलाशय,जलवान,सर,पोखरा

285. तीर-सायक,शर,अनी,बाण,शिलीमुख,विशिख

286. थंभ-स्तम्भ,खंभा,खंभ

287. थप्पड़-झापड़,तमाचा

288. थाक-समूह,ढेर

289. थाती-अमानत,धरोहर,जमापूँजी

290. थोड़ा-कम,अल्प,जरा,न्यून

291. दधि-तक्र,दही,मट्ठा,गोरस

292. दरिद्र-दीन,रंक,निर्धन,कंगाल,ग़रीब

293. दर्पण-मुकुर,शीशा,आईना,आरसी।

294. दाँत-मुखखुर,दशन,दन्त,रदन,द्विज,रद।

295. दास-किंकर,सेवक,परिचारक,भृत्य,नौकर,अनुचर,चाकर

296. दिन-अह्न,दिवस,वासर,वार,याम,प्रमान,दिवा

297. दीन-कंगाल,ग़रीब,निर्धन,दरिद्र,अकिंचन,रंक

298. दीपक-प्रदीप,दीया,दीप

299. दुःख-लेश,पीड़ा,पीर,संताप,कष्ट,खेद,व्यथा,शोक,वेदना

300. दुर्गा-चण्डी,चंडिका,शिवा,भवानी,कालिका,कुमारी,महागौरी,कल्याणी।

301. दुष्ट -पामर,पापी,खल,नीच,अधम,दुर्जन।

302. दूध-पय,स्तन्य,दुग्ध,गौरस,क्षीर

303. देवता-देव,सुर,विबुध,अमर,अजर,आदित्य,वसु।

304. देह-शरीर,काया,तन,गात,वपु।

305. धन-वित्त,दौलत,सम्पदा,संपत्ति।

306. धनुष-चाप्,कोदंड,शरासन,धनु,कमान।

307. धरती-वसुंधरा,धरा,ज़मीन,धरती,पृथ्वी,वसुधा,भू,धरणी,भूमि,रत्नगर्भा,अचला,रत्नवती।

308. नदी-तटिनी,दरिया,तरंगिणी,सरिता,सरि,निर्झरिणी,सारंग,जयमाला।

309. नया-नव,नव्य,नवीन,नूतन।

310. नाव-नौका,तरणी,तरी।

311. पक्षी-पंछी,खग,नभचर,चिडिया,खेचर,विहंग,दविज,पखेरू,पतंग,गगनचर।

312. पति-प्राणप्रिय,स्वामी,प्राणेश,आर्यपुत्र,प्राणाधार।

313. पत्नी-अर्धांगिनी,भार्या,जोरू,वधू,दारा,वामा,वामांगिनी,सहधर्मिणी,वनिता,गृहणी।

314. पवन-समीर,वात,अनिल,वायु,समीरण,मारुत,हवा,स्पर्शन,पवमान।

315. पहाड़-महीधर,अचल,गिरि,पर्वत,शैल,नग,धराधर,धरणीधर,भूधर।

316. पुत्र-बेटा,नंदन,आत्मज,तनय,सुत,तनुज,वत्स।

317. पुत्री-तनया,तनूजा,बेटी,सुता,आत्मजा।

318. पुष्प-कुसुम,पुहुप,फूल,मंजरी,सुमन,प्रसून।

319. फूल-कुसुम,पुष्प,प्रसून,सुमन।

320. बगीचा-बगिया,बाग़,फुलवारी,वाटिका,उद्यान,उपवन।

321. बन्दर-कपि,वानर,हरि,कपीश।

322. बलदेव-हलायुध,बलभद्र,बलराम,संकर्षण,राम,रोहिणेय,मूसली।

323. बहुत-असंख्य,अनेक,अत्यन्त,अतीव,अपरिमित,अमित,अति,अपार,बहुल,प्रभूत,प्रचुर।

324. बाण-तीर,सर,सायक,विशिख,नाराच,शिलीमुख।

325. बादल-जलद,मेघ,सारंग,जलधर,घन,पयोद,वारिद,पयोधर,नीरद।

326. बारिश-बरसात,वर्षण,पावस,वर्षा,वृष्टि।

327. बाल-केश,कच,चूल,चिकुर।

328. बालू-बालुका,रेत,सैकत।

329. बिजली-विद्युत,घनप्रिया,चंचला,इन्द्र्वज्र,चपला,सौदामनी,ताडित,दामिनी।

330. ब्रह्मा-प्रजापति,विधि,पितामह,विधाता,कमलासन,स्वयंभू,नाभिजन्म,विरंचि,चतुरानन,हिरण्यगर्भ,कर्तार,अज।

331. ब्राह्मण-भूमिदेव,द्विज,भूमिसुर,भूदेव,महीदेव,विप्र।

332. भय-डर,भीति,विभीषिका।

333. भाई-भ्रातृ,अग्रज,तात,भ्राता,अनुज।

334. भूषण-अलंकार,जेवर,आभूषण,गहना।

335. भौंरा-भ्रमर,मधुप,अलि,भृंग,मधुकर,षट्पद,द्विरेप।

336. मछली-मत्स्य,मकर,मीन,शफरी,जलजीवन।

337. मदिरा-मधु,आसव,शराब,मद,हाला।

338. मधु-कुसुमासव,रसा,शहद।

339. मनुष्य-मनुज,मानुष,आदमी,मानव,नर।

340. माता-माँ,अम्मा,जननी,जनयत्री,अंबा।

341. मित्र-दोस्त,सखा,साथी,सहचर।

342. मृग-कृष्णसार,सारंग,हिरण।

343. मोर-कलापी,केक,नर्तकप्रिय,नीलकंठ।

344. यम-यमराज,सूर्यपुत्र,कीनाश,जीवितेश,दण्डधर,श्राद्धदेव,धर्मराज,अन्तक,कृतांत,

345. यमुना-सूर्यसुता,भानुजा,अर्कजा,कालिन्दी,तरणि-तनूजा,रवितनया,तरणिजा।

346. युवति-नवयौवना,युवती,तरुणी,सुन्दरी,किशोरी,श्यामा।

347. रमा-लक्ष्मी,इन्दिरा,पद्मा,हरिप्रिया,पद्मासना,श्री,क्षीरोदतनया,कमला,श्रीभार्गवी,समुद्रजा।

348. राजा-नृप,नरेश,नृपति,भूपाल,भूपति,महीपति,नरपति,अवनीपति,भूप।

349. रात-निशि,रात्रि,यामा,रैन,यामिनी,विभावरी,रजनी,तमी,निशा।

350. रात्रि-शर्वरी,निशा,तमस्विनी,क्षया,विभावरी,रैन,यामिनी,रात।

351. राधिका-ब्रजरानी,राधा,वृषभानुजा,हरिप्रिया।

352. रामचन्द्र-कौशल्यानन्दन,अवधेश,रघुनाथ,कमलेन्द्र,सीतापति,जानकीवल्लभ,राघव,रावणारि,रघु,रघुवीर,पति,रघुराज,रघुवर।

353.रावण-दशकंध,दशानन,दशशीश,लंकेश,दैत्येन्द्र,लंकापति।

354.लक्ष्मण-सौमित्र,शेष,लखन,रामानुज,शेषावतार।

355.लक्ष्मी-हरिप्रिया,कमलासना,कमला,इंदिरा,पद्मजा,पद्मा,श्री,रमा,सिन्धुसुता।

356.लड़का-कुमार,सुत,बालक,किशोर,शिशु।

357. लड़की-कन्या,बालिका,बाला,कुमारी,किशोरी,सुता।

358. लता-बेली,बल्ली,बल्लरी।

359. लौह -लोहा,अयस,सार।

360. वज्र-अशनि,कुलिस,दभोलि,पवि।

361. वसन-परिधान,चीर,अम्बर,पट,वस्त्र।

362. वायु-मारुत,हवा,वात,पवन,अनिल,समीर।

363. विद्युत-दामिनी,क्षणप्रभा,चपला,घनवल्ली,चंचला,बीजुरी,सौदामिनी,करका,तड़ित।

364. विशाल-महान,विराट,महा,दीर्घ,बड़ा,वृहत।

365. विश्व-दुनिया,जगत,लोक,जग,संसार,भव।

366. विष-कालकूट,ज़हर,गरल,हलाहल।

367. विष्णु-चक्रपाणी,नारायण,पीताम्बर,दामोदर।

368. वृक्ष-द्रुम,गाछ,पेड़,विटप,पादप,विटप,शाखी,दरख्त,तरू।

369. शत्रु-वैरी,रिपु,अमित्र,दुश्मन,विपक्षी,अराति,अरि।

370. शरीर-काया,देह,अंग,तनु,गात,कलेवर।

371. शहद-आसव,मकरन्द,पुष्परस,रस,मधु।

372. शिक्षक-आचार्य,गुरु,उपाध्याय,अध्यापक।

373. शिव-शंकर,भोलेनाथ,नीलकंठ,शम्भू,महादेव,त्रिलोचन।

374. शुभ्र-श्वेत,गौर,अवदात,अमल,शुक्ल,वलक्ष।

375. शेर-वनराज,मृगराज,केहरि,हरि,केशरी,शार्दूल,सिंह।

376. शेषनाग-भुजंग,उरग,फणीश,अहि,पन्नग,नाग,सारंग,व्याल।

377. षंड-हीजड़ा,नामर्द,नपुंसक।

378. षडानन-कार्तिकेय,षाण्मातुर,षटमुख।

379. संसार-दुनिया,लोक,जगत,जग,विश्व,जहान।

380. सन्ध्या-शाम,सायंकाल,साँझ,गोधूलि,प्रदोषकाल।

381. सभा-महासभा,परिषद,अधिवेशन,बैठक,संगीति।

382. सम-समग्र,सर्व,सम्पूर्ण,समस्त,पूर्ण,निखिल,अखिल।

383. समीप-आसन्न,पास,सन्निकट,निकट।

384. समुद्र-रत्नाकर,नदीश,सागर,सिंधु,पयोधि,जलधि,उदधि,वारिधि,पारावार।

385. समूह-समुच्चय,दल,संघ,झुंड,पुंज,समुदाय,गण,वृंद,टोली,मण्डली,जत्था।

386. सरस्वती-शारदा,विमला,गिरा,वागीश,भारती,वागेश्वरी,वीणापाणि।

387. सहेली-सहचरी,आली,सजनी,सखी, सैरन्ध्री।

388. साँप-विषधर,अहि,नाग,भुजंग,सर्प,ब्याल,पवनासन,उरग।

389. सिंह-मृगराज,केसरी,वनराज,शेर,मृगपति,महावीर,सारंग,हरि,नाहर,शार्दूल।

390. सीता-रामप्रिया,वैदेही,जनकनन्दिनी,जानकी,जनकतनया,भूमिजा।

391. सुगंधि-खुशबू,सौरभ,महक,सुरभि।

392. सुन्दर-रम्य,कलित,मनोहर,ललाम,सुहावना,मंजुल,उत्कृष्ट,रुचिर,कमनीय,चारु,रमणीक,चित्ताकर्षक,सुरम्य,उत्तम।

393. सूर्य-दिनेश,रवि,दिनकर,सूरज,दिवाकर,दिनकर,भास्कर,प्रभाकर, आदित्य।

394. सोना-कनक,स्वर्ण,हेम,कंचन,कुंदन।

395. स्त्री-नारी,सुन्दरी,महिला,कान्ता,अबला,कलत्र,औरत,वनिता,कामिनी, रमणी,ललना।

396. स्वर्ग-दिव्यधाम,देवलोक,सुरलोक,द्यौ,ब्रह्मधाम,परमधाम,दयुलोक,त्रिदिव।

397. स्वर्ण-कंचन,सुवर्ण,हारक,हेन,सोना,जातरूप,हिरण्य,तामरस।

398. हंस-मानसौक,कलकंठ,सिपपक्ष,मराल।

399. हनुमान-मारुति,अंजनीपुत्र,पवनसुत,बजरंगबली,पवनकुमार,केशरीनंदन,महावीर,कपीश्वर,रामदूत,आंजनेय, मारुततनय।

400. हस्त-भुजा,हाथ,बाहु,पाणि,कर।

401. हाथ-कर,हस्त, पाणि।

402. हाथी-गज,नाग,राज,हस्ती,वारण,द्विप,कुंजर,मदकल,कूम्भा,करी,मतंग।

403. हिमांशु-चन्द्र,हिमकर,चन्द्रमा,निशाकर,निशिपति,क्षपानाथ।

404. हिमालय-गिरिराज,पर्वतराज,हिमगिरी,नगेश,हिमाचल।

405. हिरण-हिरन,सुरभी,मृग,सारंग,कुरग।

406. हृदय-वक्ष,छाती, उर,हिय,वक्षस्थल।

407. होंठ-ओंठ,ओष्ठ,अक्षर।

              (भाग 1)

इस तरह  हिन्दी एंव अंग्रेजी में Pdf File डाउनलोड करने के लिए यहाँ क्लिक करें।

1 comment:

  1. bahot badhiya information thanks for sharing.

    ReplyDelete

Please do not enter any spam link in the comment box.

"English Speaking Practice":

 1. क्या तुम तैयार हो? Are you ready?  2. तुम क्या कर रहे हो? What are you doing? 3. क्या तुमने खाना खा लिया? Did you eat your meal? 4. क्या...